گسترش ویروس کرونا در کشور و به دنبال آن موضوعاتی از جمله احتکار ماسک حاکی از آن است که علی‌رغم وجود نظم در زنجیره تامین و پخش حوزه دارو، این مساله در تجهیزات پزشکی وجود ندارد.
نزدیک به دو هفته از ورود ویروس کرونا به کشور می‌گذرد، این در حالیست که در طی این مدت، مسائلی از جمله کمبود لوازم مصرفی مانند مواد ضدعفونی‌کننده و ماسک گریبان‌گیر نظام سلامت شده است.
اخیراً سعید نمکی، وزیر بهداشت طی نامه‌ای به رئیس جمهور ضمن گلایه از روند توزیع ماسک به مراکز درمانی برای پیشگیری از شیوع بیماری کرونا نوشت: «در ایامی که احتمال آلودگی مردم بدلیل عدم وجود اقلام حفاظتی و پیشگیرانه در خطر است، این شبکه فرصت‌طلب بی‌انصاف از کجا خاطر جمعی دارد که اینگونه جسورانه روبروی مردم و مسئولین می‌ایستد و به راحتی اعلام می‌کند که 200 میلیون ماسک را می‌تواند ۲۴ ساعته با فلان قیمت در فلان جا عرضه کند؟»
اعتراض وزیربهداشت به روند نامناسب و غیرشفاف توزیع ماسک در کشور، این سوال را در افکار عمومی به وجود می‌آورد که زنجیره تأمین و نظام توزیع اقلام سلامت‌محور به خصوص در حوزه تجهیزات پزشکی و لوازم مصرفی با چه ساز و کاری عمل می‌کند و دلالان از چه طریقی بر بازار سلامت سیطره پیدا کرده‌اند؟
* زنجیره ناقص پخش تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی
به طور کلی در زنجیره تأمین اقلام سلامت محور از اخذ IRC یا همان «کد ملی ثبت» آغاز شده و در گام‌های بعدی مراحلی از جمله «ثبت سفارش»، «تامین و تخصیص ارز»، «لجستیک بین‌الملل»، «ورود به گمرک» و در نهایت «ترخیص کالا» طی می‌شود؛ البته زنجیره فوق برای دارو پس از مرحله ترخیص، شامل مراحلی از جمله ورود به شرکت‌های پخش، داروخانه و در نهایت رسیدن به دست مصرف‌کننده نیز می‌شود.
در حوزه تجهیزات پزشکی، بخشی از این زنجیره در حال‌حاضر وجود دارد و بخشی از آن نیز موجود نیست؛ به عبارت دیگر زنجیره اطلاعات از قسمت اخذ IRC تا ورود و ترخیص درگمرک موجود بوده و به صورت سیستمی هم در سامانه TTAC و هم در سامانه تخصصی اداره کل تجهیزات پزشکی به نام «IMED» موجود است اما پس از گمرک شبکه پخشِ منسجم قابل رصد و مشخصی برای تجهیزات پزشکی وجود ندارد.
* فقدان محل رسمی عرضه
بر اساس اطلاعات سامانه TTAC سازمان غذا و دارو، در حوزه دارو حدوداً 27 هزار IRC یا کد کالا وجود دارد اما در حوزه تجهیزات پزشکی، چیزی حدود 10 برابر این مقدار یعنی 207 هزار کد کالا وجود دارد که در سامانه IMED اداره کل تجهیزات پزشکی قابل مشاهده است.
با وجود اینکه تعداد کد کالاهای موجود در حوزه تجهیزات پزشکی چندین برابر کالاهای موجود در حوزه دارو است اما در حوزه تجهیزات پزشکی، مراکز توزیع رسمی کالا با سازوکاری مشابه آنچه که در داروخانه‌ها برای توزیع دارو وجود دارد، پیش‌بینی نشده است. سوداگرای در بازار تجهیزات پزشکی از سوی دلالان که در ایام اخیر با احتکار گسترده ماسک همراه شد نیز می‌تواند ریشه در این مسأله داشته باشد.
در این خصوص، علی عماری، دبیر اتحادیه صادرکنندگان تجهیزات‌پزشکی، با بیان اینکه اگر شرکت‌های پخش رسمی در حوزه تجهیزات پزشکی فعال بودند بازار ماسک مدیریت می‌شد، گفت: در صورت شفاف بودن ساختار نظام توزیع این امکان برای دولت وجود داشت که به راحتی ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم را ردیابی و کنترل کرده و توزیع اقلام مورد نیاز را به صورت بهینه مدیریت کند.
