عصر روز گذشته جمعه ۲۸ دی ماه در جریان سفر مسعود پزشکیان به روسیه و در ادامه تلاش‌های چندساله کشورمان برای تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و توسعه روابط استراتژیک با همسایگان، توافقنامه جامع راهبردی ایران و روسیه از سوی روسای جمهور دو کشور به امضا رسید.این تفاهم نامه ۴۷ ماده دارد که بسیاری از کارشناسان معتقدند که اجرای آن می‌تواند به خنثی‌سازی تحریم‌ها کمک کند
خنثی‌سازی تحریم ها با تقویت شانگهای و اوراسیا براساس این تفاهم ایران و روسیه متعهد شده اند همکاری‌ها را در چارچوب سازمان‌های منطقه‌ای تعمیق خواهند بخشید.شانگهای، بریکس و اوراسیا برخی از این سازمان های منطقه ای است، که براساس این تفاهم ایران و روسیه در سازمان همکاری شانگهای به منظور تقویت ظرفیت آن در زمینه‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی، و در عرصه‌های فرهنگی و بشردوستانه، تعامل خواهند داشت و مواضع را هماهنگ خواهند کرد، همچنین این دو کشور متعهد شده اند گسترش روابط تجاری و اقتصادی بین جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اقتصادی اورآسیا را تسهیل کنند.سازمان همکاری شانگهای سازمانی میان‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل شده‌است. این سازمان در سال ۲۰۰۱ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه، پایه‌گذاری شد. بر اساس آخرین تغییرات در حال حاضر روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، هند، ایران و پاکستان اعضای اصلی سازمان هستند.اتحادیهٔ اقتصادی اوراسیا نیز (نام کوتاه: EAEU) یک اتحادیهٔ اقتصادی میان‌دولتی شامل بلاروس، قزاقستان، روسیه، قرقیزستان و ارمنستان است که ایران عضو ناظر این اتحادیه است.سازمان شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا نقش مهمی در خنثی‌سازی تحریم‌های غرب علیه ایران دارند. این دو نهاد با رویکرد چندجانبه‌گرایی و تقویت همکاری‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی بین اعضا، می‌توانند به ایران در مقابله با فشارهای تحریمی کمک کنند.
کشورهای عضو این نهادها به‌دنبال حذف دلار از مبادلات تجاری و استفاده از ارزهای محلی هستند، که به ایران امکان می‌دهد تراکنش‌های مالی خود را بدون وابستگی به نظام مالی غرب انجام دهد.از سوی دیگر بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند که همکاری ایران با کشورهای اوراسیا و شانگهای به تسهیل تجارت کالا و خدمات، کاهش تعرفه‌ها و افزایش صادرات ایران کمک می‌کند.عابد اکبری کارشناس مسائل بین الملل می گوید که منطقه اوراسیا از اهمیت زیادی برای کشورمان برخوردار است، این منطقه در سال‌های اخیر تحولات زیادی را در راستای شکل دهی به یک منطقه گرایی اقتصادی سپری کرده است و از این حیث جذابیت های اقتصادی زیادی در این منطقه بوجود آمده است.بسیاری از کارشناسان دیگر هم بر این باورند از آنجایی ایران نقش کلیدی در کریدورهای حمل‌ونقل مانند "شمال-جنوب" دارد، تفاهم با روسیه و همکاری با اوراسیا و شانگهای می‌تواند به گسترش این مسیرها و افزایش درآمدهای ترانزیتی کشور کمک کند.از آنجایی که ایران و روسیه از اعضای گروه شانگهای، اوراسیا و بریکس هستند، تفاهم نامه ۲۰ ساله ایران و روسیه می تواند در تقویت همکاری در این بلوک‌ها به ایران امکان دهد از زیرساخت‌های اقتصادی مشترک برای کاهش تأثیر تحریم‌ها استفاده کند. دلارزدایی از مبادلات مالییکی از نکات قابل توجه این است که ایران و روسیه در تفاهم نامه ۲۰ ساله متعهد شده اند تا به منظور ایجاد زیرساخت پرداخت نوین مستقل از دولت‌های ثالث،گذار به پرداخت‌های دوجانبه به ارزهای ملی، تقویت همکاری مستقیم بین بانکی و ترویج محصولات مالی ملی، همکاری خواهند کرد.
مسلما توافق بر سر استفاده از ارزهای محلی در مبادلات تجاری میان ایران و روسیه به کاهش وابستگی به دلار و سیستم مالی تحت کنترل آمریکا کمک می‌کند. این موضوع موجب تسهیل تراکنش‌های مالی و دور زدن محدودیت‌های تحریمی می‌شود.محسن کریمی معاون امور بین‌الملل بانک مرکزی در این باره ضمن تأکید بر لزوم استفاده از ارزهای محلی در مبادلات تجاری می گوید که کاهش اتکا به دلار آمریکا و افزایش استفاده از ارزهای محلی در تبادلات اقتصادی و تجاری، استفاده از طرح تسویه حساب مالی چند جانبه می تواند در دلارزدایی و خنثی سازی تحریم ها موثر باشد.گسترش تجارت دوجانبه و منطقه‌ایایران و روسیه در تفاهم نامه ۲۰ ساله توافق های تجاری و اقتصادی بسیار خوبی را دارند که یکی از آنها ایجاد کریدورهای تجاری و ترانزیتی است، به گفته کارشناسان این موضوع امکان افزایش صادرات و واردات کالا را فراهم می‌کند و فرصت‌های تازه‌ای برای تجارت با کشورهای منطقه و فراتر از آن ایجاد می‌کند که این اقدامات به کاهش تأثیر تحریم‌ها بر اقتصاد ایران کمک می‌کند.
همکاری در حوزه انرژیایران و روسیه در ماده ۲۲ تفاهم‌نامه متعهد به همکاری در حوزه نفت و گاز را بر اساس اصول برابری و سودمندی متقابل شده و تاکید کرده اند اقداماتی را برای افزایش امنیت انرژی طرف‌های متعاهد از طریق استفاده بهینه از منابع سوخت و انرژی اتخاذ خواهند کرد.براساس این تفاهم نامه ایران و سوریه همکاری دوجانبه در حوزه انرژی را در زمینه‌های مختلف گسترش خواهند داد.کارشناسان می گویند که ایران و روسیه، به‌عنوان دو تولیدکننده بزرگ انرژی، می‌توانند از طریق سرمایه‌گذاری مشترک در صنایع نفت و گاز و انتقال فناوری، تولید و صادرات انرژی را تقویت کنند که این امر باعث کاهش اثر تحریم‌ها بر صنعت انرژی ایران می‌شود. توسعه زیرساخت‌های ترانزیتیبا تقویت همکاری در زمینه حمل‌ونقل و ایجاد مسیرهای جایگزین برای تجارت، ایران می‌تواند مسیرهای جدیدی برای انتقال کالا و دور زدن محدودیت‌های تحریمی پیدا کند.توسعه زیرساخت‌های ترانزیتی ایران و روسیه، به‌ویژه از طریق کریدورهای استراتژیک مانند کریدور شمال-جنوب، امکان اتصال بهتر آسیای میانه، قفقاز و اروپا به خلیج فارس را فراهم می‌کند. این مسیرها جایگزینی کارآمد برای کانال سوئز هستند و مسیرهای تجاری سریع‌تر و ارزان‌تری ارائه می‌دهند، که به افزایش نقش ایران در تجارت جهانی و جذب درآمدهای ارزی کمک می‌کند.این همکاری به دور زدن تحریم‌های غرب کمک می‌کند. با گسترش مسیرهای حمل‌ونقل ریلی، جاده‌ای و دریایی بین ایران و روسیه، تبادل کالاها و انرژی میان دو کشور و سایر کشورهای منطقه تقویت می‌شود. استفاده از ارزهای محلی و مکانیسم‌های مالی مستقل در این تعاملات، وابستگی به نظام مالی تحت کنترل غرب را کاهش داده و تحریم‌های مالی و بانکی را کم‌اثر می‌کند.
علاوه بر این، توسعه این زیرساخت‌ها جایگاه ایران را به‌عنوان یک هاب ترانزیتی بین‌المللی تقویت می‌کند و کشورهای منطقه و همسایگان را به همکاری اقتصادی بیشتر با ایران ترغیب می‌کند. این نقش کلیدی در شبکه ترانزیتی منطقه، توانایی ایران را برای مقاومت در برابر تحریم‌ها و ایجاد مسیرهای جایگزین برای تجارت بین‌المللی افزایش می‌دهد.کاهش وابستگی به واردات و تسهیل صادرات محصولات همکاری در بخش کشاورزی و امنیت غذایی، یکی از مواردی است که در تفاهم نامه ایران و روسیه بر آن تاکید شده است.کارشناسان در این حوزه نیز معتقدند همکاری ایران با روسیه در بخش کشاورزی، می‌تواند به تأمین امنیت غذایی و کاهش وابستگی به واردات از کشورهای غربی کمک کند و ایران با استفاده از دانش و فناوری کشاورزی روسیه می‌تواند تولیدات داخلی خود را افزایش داده و نیازهای خود را در زمینه محصولات اساسی برطرف کند، که این موضوع اثر تحریم‌ها بر بخش کشاورزی را کاهش می‌دهد. این کارشناسان بر این باورند که صادرات محصولات کشاورزی ایران به بازارهای روسیه و کشورهای منطقه فرصتی برای افزایش درآمد ارزی است.
با توجه به این موضوع می توان گفت که این همکاری می‌تواند به کاهش اثرات تحریم‌های بانکی از طریق تجارت پایاپای یا استفاده از ارزهای محلی کمک کند. به‌علاوه، با توسعه زنجیره تأمین کشاورزی میان دو کشور، نیاز به واردات محصولات از کشورهای تحریم‌کننده کاهش می‌یابد. در نهایت، این همکاری بستری برای سرمایه‌گذاری مشترک در صنایع مرتبط مانند تجهیزات کشاورزی، فرآوری مواد غذایی و سیستم‌های آبیاری مدرن فراهم می‌کند. این اقدامات نه‌تنها موجب افزایش بهره‌وری داخلی می‌شود، بلکه ایران را به یک بازیگر کلیدی در تأمین محصولات کشاورزی منطقه‌ای تبدیل می‌کند و آسیب‌پذیری ناشی از تحریم‌ها را کاهش می‌دهد.
ایجاد همگرایی استراتژیک در برابر غربهمکاری استراتژیک ایران و روسیه نشان‌دهنده اراده دو کشور برای مقاومت در برابر فشارهای غرب و ایجاد روابطی مستقل از نظام تک‌قطبی جهانی است. این همکاری، ضمن تقویت جایگاه ایران در بلوک‌های منطقه‌ای مانند شانگهای و بریکس، به کشور کمک می‌کند که از مسیرهای جدیدی برای توسعه اقتصادی و سیاسی بهره ببرد. پیام این همکاری به غرب روشن است: تحریم‌ها نمی‌توانند ایران را منزوی کنند و این کشور قادر به ایجاد شراکت‌های بین‌المللی مؤثر است. این تعامل استراتژیک، دسترسی ایران به فناوری، منابع مالی و بازارهای جدید را تسهیل می‌کند. روسیه، به‌عنوان یکی از قدرت‌های بزرگ جهانی، توانایی دارد ظرفیت‌های ایران در حوزه‌هایی چون انرژی، حمل‌ونقل و کشاورزی را گسترش دهد. این اقدامات به خنثی‌سازی اثرات تحریم‌ها کمک کرده و ایران را قادر می‌سازد بدون اتکا به نظام مالی غرب، توسعه پایدار خود را دنبال کند. در نهایت، این همکاری به تقویت نقش ایران در نظم چندقطبی جهانی منجر می‌شود. ارتباط نزدیک با روسیه، که خود از سوی غرب تحت تحریم قرار دارد، به ایران فرصت می‌دهد تا در برابر فشارهای بین‌المللی ایستادگی کرده و از ابزارهای دیپلماتیک و اقتصادی جدید برای حفظ منافع ملی خود استفاده کند. این همگرایی نشان‌دهنده ظرفیت‌های ایران برای بازتعریف جایگاه خود در عرصه بین‌المللی است.
