بامداد امروز سه‌شنبه 15 آبان، ماهواره‌های هدهد و کوثر از پایگاه فضایی روسیه با استفاده از پرتابگر سایوز به مدار زمین پرتاب شدند. ماهواره‌هایی که تمام مراحل طراحی، ساخت و پرتاب آن توسط بخش خصوصی و توسط شرکت دانش‌بنیان امید فضا انجام شده است. این پروژه، یک گام مهم برای ورود بخش خصوصی به این صنعت و رونق جدی اقتصاد فضایی است.
مشخصات ماهواره‌های هدهد و کوثر
ماهواره کوثر با وزن ۳۰ کیلوگرم و نرخ تصویربرداری ۶ فریم بر ثانیه، مأموریت خود را برای نقشه‌برداری و پایش حوزه‌های کشاورزی آغاز خواهد کرد. این ماهواره که نخستین محصول شرکت امید فضا است، از استاندارد ماهواره‌های مکعبی پیروی می‌کند و دوربین‌هایی با وضوح متوسط ۳.۴۵ متر در طیف‌های NIR و RGB دارد.ماهواره هدهد نیز، با وزنی حدود ۴ کیلوگرم و در قالب استاندارد مکعبی ساخته شده است و به‌عنوان بستر اینترنت اشیا در بخش‌های کشاورزی، حمل‌ونقل و محیط‌زیست خدمات ارائه خواهد داد. هدهد به فناوری اینترنت اشیا باند باریک مجهز است و می‌تواند در بخش‌های متنوعی از اقتصاد دیجیتال ایران نقش مهمی ایفا کند.
علت پرتاب با پرتابگر «سایوز»
این دو ماهواره ایرانی با پرتابگر سایوز روسیه به مدار منتقل شدند؛ تصمیمی که به چند دلیل فنی و اقتصادی گرفته شد:۱. ویژگی‌های مدار خورشیدآهنگ: ماهواره‌های سنجشی و مخابراتی اغلب در مدارهایی مانند مدار خورشیدآهنگ قرار می‌گیرند که با شیب مداری حدود ۹۸ درجه نسبت به استوا هم‌خوانی دارد. برای این منظور، پایگاه پرتاب باید از نظر جغرافیایی، توانایی انجام این نوع مدارگذاری را داشته باشد که یکی از دلایل انتخاب پایگاه روسی برای این مأموریت بود. نمونه‌های قبلی آن نیز ماهواره‌های خیام، کوثر و پارس ۱ بوده است. برای پرتاب ماهواره به این مدارها، پایگاه فضایی چابهار در حال ساخت و نهایی‌شدن است.۳. کاهش صف پرتاب ماهواره: سالاریه، رئیس سازمان فضایی، درباره استفاده از پرتابگرهای بین‌المللی توضیح داد که «یک دلیل مهم، وجود صف‌های طولانی پرتاب در کشور است که با کمک پرتاب‌های بین المللی آن را کم می‌کنیم.در صورتی که پرتابگر داخلی به دلایل زمانی نتواند خدمت‌رسانی کند، استفاده از پرتابگر خارجی یک گزینه متداول است. این اتفاق یک عرف بین المللی است» ۲. ضریب اطمینان بالای سایوز: دلیل اینکه از بین پرتابگرهای خارجی، سایوز انتخاب شد این است که این پرتابگر دارای ضریب اطمینان بالاست و بسیاری از کشورهای صاحب فناوری فضایی نیز برای تضمین دقت و موفقیت عملیات، از این پرتابگر استفاده می‌کنند.4. جایگاه بین‌المللی صنعت فضایی ایران: برای اینکه صنعت فضایی ایران بتواند جایگاه بین‌المللی پیدا کند باید از مرزها بگذرد و یکی از این روش‌ها استفاده از پایگاه‌های پرتاب بین‌المللی است.
۵٫۳ مگابایت
گامی به سوی منظومه ماهواره‌ای «دو نما»
پرتاب ماهواره‌های هدهد و کوثر، گام اول در شکل‌گیری منظومه ماهواره‌ای «دو نما» است که قرار است شامل ۲۰۰ ماهواره سنجشی و مخابراتی باشد. این پروژه به ایران امکان می‌دهد تا نظارت و ارتباطات جامع فضایی را برقرار کند و زیرساختی برای تقویت امنیت و ارتقای کیفیت خدمات دیجیتال کشور فراهم آورد.منظومه ماهواره‌ای دو نما برای توصیف شبکه‌ای از ماهواره‌ها به کار می‌رود که به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند تا بتوانند یک منطقه خاص را از دو زاویه متفاوت پوشش دهند. این دو زاویه مختلف به ماهواره‌ها اجازه می‌دهد تا داده‌های دقیق‌تر و کامل‌تری را از سطح زمین جمع‌آوری کنند.چرا به آن «دو نما» می‌گویند؟ یکی از علت‌های اصلی آن دید سه‌بعدی است. داشتن دو تصویر از یک نقطه با زوایای متفاوت، به دانشمندان اجازه می‌دهد تا یک تصویر سه‌بعدی از آن منطقه ایجاد کنند. این قابلیت به‌خصوص در کاربردهایی مانند نقشه‌برداری، نظارت بر زمین و مطالعات زمین‌شناسی بسیار مفید است. کاهش سایه، دلیل دیگر این نام‌گذاری است؛ با داشتن دو ماهواره که از زوایای مختلف به یک منطقه نگاه می‌کنند، احتمال اینکه یک منطقه خاص در سایه قرار بگیرد و از دید خارج شود، بسیار کاهش می‌یابد. با ترکیب داده‌های حاصل از دو ماهواره، می‌توان دقت اندازه‌گیری‌ها را به میزان قابل‌توجهی افزایش داد.منظومه ماهواره‌ای دو نما کاربردهای مهمی دارند؛ یکی از این کاربردها ایجاد نقشه‌های دقیق با جزئیات بالا از مناطق مختلف زمین است؛ نظارت بر تغییرات در پوشش گیاهی، تغییرات آب‌وهوایی و بلایای طبیعی کاربرد دیگر این منظومه است. مطالعه ساختارهای زمین‌شناسی و شناسایی منابع طبیعی، نظارت بر شهرسازی، کشاورزی و فعالیت‌های صنعتی نیز قابلیت‌های دیگر منظومه ماهواره‌ای دو نما هستند.
بازیگران مهم رونق اقتصاد فضایی
پرتاب این ماهواره‌ها در شرایطی صورت گرفت که تمام مراحل طراحی، ساخت و پرتاب توسط بخش خصوصی و به‌ویژه شرکت دانش‌بنیان امید فضا انجام شده است. برخلاف رویه گذشته که دولت متولی اصلی پرتاب ماهواره‌ها بود و ماهواره‌ها به‌طور کامل در مالکیت دولت قرار می‌گرفت، در این پروژه تصاویر ثبت‌شده توسط ماهواره‌ها به سازمان فضایی فروخته می‌شود. این اقدام زمینه‌ساز تعاملات اقتصادی گسترده با مجموعه‌های داخلی و خارجی و باز کردن راه برای صادرات فناوری فضایی ایرانی خواهد بود.یکی از بازیگران مهم در صنعت فضایی حضور فعال بخش خصوصی است. به گفته کارشناسان اقتصادی، حضور شرکت‌های خصوصی در عرصه فضایی، گامی بزرگ برای پیشبرد اقتصاد دانش‌بنیان است و فرصت‌های شغلی و رشد صنعتی را به همراه خواهد داشت.موضوع مهمی که اقدامات مؤثر آن از دولت سیزدهم آغاز شد و مورد تأکید رئیس جمهور شهید بود؛ عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات پیشین نیز با انتشار پستی به آن اشاره و نوشته بود: «میدان دادن به بخش خصوصی صنعت فضایی از اولویت‌ها بود. سفارش ساخت ماهواره و خرید تضمینی تصویر از شرکت‌های دانش‌بنیان سازنده ماهواره، حمایت از حضور شرکت‌های خصوصی در برنامه‌های جهانی فضایی و انعقاد قرارداد با شرکت‌های خصوصی برای ساخت منظومه ماهواره‌ای و نمونه‌های دیگر حاصل این نگاه است.»
حسن سالاریه نیز بامداد امروز بعد از پرتاب ماهواره‌های کوثر و هدهد گفت: «ما امروز در صنعت فضایی و توسعه آن به بخش خصوصی نیاز داریم و موفقیت امروز و فعالیت‌هایی که صورت‌گرفته با ریسک بالاتر ادامه خواهد داشت و قطعا این اتفاق تأثیر خوبی بر روی اقتصاد کشور دارد.» او در خصوص ریسک ورود بخش خصوصی به این عرصه و تأثیر این پرتاب بر این موضوع افزود: «وقتی می‌بینیم بخش خصوصی ورود کرد و ریسک کار را پذیرفت این انرژی در همه بخش‌های سرمایه‌گذاری ما و آحاد جامعه نخبگانی تزریق می‌شود و باعث می‌شود که ریسک‌پذیر شوند.»رئیس سازمان فضایی کشور با تأکید بر اینکه دولت در این حوزه تسهیلگر باشد، گفت «هر شرکت دانش‌بنیانی سختی‌های بسیاری دارد و سال‌ها زمان می‌برد تا بتوانند به نتیجه برسند و اگر قرار باشد نگاه آنها دولتی باشد به نتیجه نمی‌رسد و نگاه دولتی باید نگاه حمایتی و کاهش ریسک باشد»کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند صنعت فضایی تا یک دهه آینده به گردش مالی یک تریلیون دلار خواهد رسید. حضور بخش خصوصی در این صنعت می‌تواند نقش مهمی در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کشور ایفا کند.این موفقیت نشان می‌دهد که علی‌رغم محدودیت‌های بین‌المللی، شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی قادر به رقابت در عرصه فناوری‌های پیشرفته فضایی هستند.
